نگاهی به زندگی هنری مورهشین اللهیاری
مورهشین اللهیاری، هنرمند و فعال ایرانی، در تهران بزرگ شده است و همانجا در رشتۀ علوم ارتباطات اجتماعی تحصیل کرد و در سال 2007 برای تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد در رشتۀ رسانه های دیجیتال در دانشگاه دنور به ایالات متحده مهاجرت کرد و سپس در دانشگاه هنر تگزاس در رشتۀ هنرهای زیبا در رسانه های نوین به تحصیل پرداخت. او که تجربۀ زندگی در دو کشور را دارد، با استفاده از آرشیوسازی، مستندسازی، اینترنت، فناوری و به ویژه چاپ سه بعدی تابوهای جامعه ایرانی، نابودی میراث ایران از طریق تخریب اشیای فرهنگی، استعمار و تاثیرات آن در نگاه مردم به زنان اهل خاورمیانه را به چالش می کشد. او در بیشتر کارهایش حافظه و تاثیر زمان و مکان را در درک ما از آثار فرهنگی زیر سوال می برد. در ادامه مطلب همراه آرنا لرن باشید
در روز جهانی زن، جشنوارۀ بینالمللی فیلم حقوق بشر در ژِنِو افتتاح شد، فضایی برای به چالش کشیدن بی عدالتی، درگیری های مسلحانه، نقض حقوق بشر و دیگر چارچوب های مهم اجتماعی، که امسال انگیزه های خاص فعالان زن را دنبال میکند. در مراسم افتتاحیه فیلم «روی شانههایش» اثر نادیا مراد پخش شد که به نسل کشی ایزدی ها می پرداخت و نکاتی را دربارۀ شجاعت، مسئولیت ها و خطراتی که زنان برای دفاع از ارزش های خود می پردازند، یادآور می شد. هنر دیجیتال آشکارا از کارهای زنانی که چنین موضوعات سیاسی و اجتماعی را به چالش می کشند سود می برد و برای جستجو و تمرکز در این زمینه چه کسی بهتر از مورهشین اللهیاری.
مادۀ تاریک
این مجموعه از مجسمه های چاپ سه بعدی، که ساخت آنها از سال 2014 آغاز شد، به شکلی طنزآلود اشیاء روزمره و چیزهای ممنوع در ایران از جمله سگ، اسلحه، کراوات، دیش ماهواره، دستگاه ویدیو، بارت سیمپسون و باربی را با یکدیگر ترکیب می کند و در نهایت اجسامی بازیگوشانه و سورئالیستی می سازد. اللهیاری با مستندسازی از آنچه تجربه کرده و نقض این ممنوعیت ها، بحث و گفتگویی راه می اندازد. اللهیاری، از طریق ایجاد فریبندگی یا توهم زدایی، به جذابیت اشیایی اشاره می کند که دسترسی به آنها مجاز نیست و از پرینت سه بعدی برای تکامل درک و ارزش آنها بهره می برد. در نهایت، او می پرسد: «آیا قرار دادن مجسمه ها در زمان و مکانی دیگر می تواند رابطۀ ما را با این اشیا تغییر دهد و ما را وادار کند که از بُعدی تاریخی به کار نگاه کنیم؟»؛ «اگر بیست سال دیگر به گذشته نگاه کنیم، بازدید از این مجموعه چه حسی در ما ایجاد خواهد کرد؟»
گمانهزنی مواد: داعش
مورهشین اللهیاری پروژۀ «گمانهزنی مواد: داعش» را به عنوان تلاشی برای مقابله با نابودی آثار فرهنگی توسط داعش آغاز کرد. در فوریۀ 2015، این گروه تروریستی تصاویری از نابودی آثار تاریخی موزۀ موصل در شمال عراق توسط اعضای خود را منتشر کرد. این ویدئو پربازدید شد و اهمیت اینترنت را در تبلیغات داعش نشان داد. زیربنای این عمل ایدۀ پاکسازی فرهنگی بود، یعنی ریشهکن کردن میراث گذشته برای اجرا و اعمال باورهای اخلاقی جدید. تخریب اشیاء فرهنگی روندی تکراری در تاریخ بوده که در مواقع درگیری برای تضعیف غرور و هویت ملت ها مورد استفاده قرار گرفته و اکنون به عنوان نوعی نسلکشی محکوم می شود.
در واکنش به این امر، مورهشین اللهیاری با گردآوری متن و داده های تصویری (کاتالوگ موزه، مونوگراف ها و عکس های توریستی) از آثار تخریب شده در موزۀ موصل، مثلاً مجسمۀ برجستۀ پادشاه اوتال، به کار خود در زمینۀ آرشیوسازی و مستندسازی ادامه داد. در مجموع، او روی دوازده شی متمرکز شد و با باستان شناسان، مورخان و محققان در ایران، عراق، ایالات متحده و اروپا مکاتبه کرد تا بهترین درک از آثار اصلی را به دست آورد و بتواند آنها را چاپ سه بعدی کند.
برخلاف اقدامات معمول، مانند پروژۀ موصل، اللهیاری قصد بازتولید و بازیابی علمی اشیاء تخریب شده را نداشت. در عوض، او ذوق درونی و هنری خود را با داده های ناقص تصویری برای بازسازی آثار ترکیب کرد و به کارهایی ابتکاری و استنباطی رسید. اللهیاری مجسمه های خود را به صورت لایه به لایه با رزین چاپ کرد تا مدلی سه بعدی را شکل دهد. متریال انتخاب شده برای این کار، که مقاومتی شبیه به سنگ دارد، از جنس پلاستیک (کنایه ای ظریف به اهمیت نفت در درگیری های خاورمیانه) و شفاف است و نور از آن عبور می کند و در نتیجه داخل آن قابل مشاهده است.
مورد اصلی در اینجا تفاوت بین نسخۀ اصلی و نسخه کپی و تغییر شکل هاله و تجلی جسم است. تمام اطلاعات و داده های موجود در این زمینه به صورت آنلاین در دسترس است. در واقع، ایدۀ اللهیاری این است که با نشر آنلاین و چاپ سه بعدی آثار، نابودی آنها توسط گروه های افراطی و جلوگیری از نشر اطلاعات غیرممکن می شود. آشکارا، اهمیت مجسمه ها در این نیست که دست نخورده یا بدون تغییر باقی بمانند، بلکه باید به عنوان ابزاری برای فرهنگ تکامل یابند، دانشی که تفسیرهای آن از شرق به غرب و از دوره ای به دورۀ دیگر متفاوت است.
مانیفست افزایشیگرای سه بعدی
در سال 2015، اللهیاری برای ایجاد چارچوبی نظری دربارۀ نقش چاپ سه بعدی به عنوان یک فناوری با دنیل رورک همکاری کرد. آنها اصطلاح «Additivism» یا همان «افزایشیگرا» را ابداع کردند- واژه ای مرکب از کلمات «افزایشی» (اشاره به تولید افزایشی سه بعدی) و «کنشگرایی»، که هدف آن دگرگون کردن واقعیت های مادی، اجتماعی، محاسباتی و متافیزیکی از طریق برانگیختگی و تعامل اندیشۀ عملی تخیلی است. این امر منجر به انتشار «کتاب آشپزی افزایشیگرای سه بعدی» شد که در آن هر دو نفر مجموعه ای از پروژه ها را نمایش گذاشتند، که در آنها از چاپ سه بعدی به عنوان کاتالیزوری برای بحث و جدل استفاده شده است.
زنی که ناشناخته را می بیند
اللهیاری در آخرین پروژۀ خود، تحت عنوان زنی که ناشناخته را می بیند، با آنچه «استعمار دیجیتال» میخواند به مبارزه برخاسته است؛ این تلاشی است برای بازسازی اماکن فرهنگی خاورمیانه که در آن داده ها در دسترس عموم قرار نمی گیرند. این بار او روی بازنمایی زن در اسطوره ها و دیگر سنت های خاورمیانه متمرکز شده و به تصویرسازی و قصه گویی دربارۀ الهه های تاریکی، غول ها و هیولاهای زن می پردازد. در این پروژه او به بررسی این مسئله میپردازد که چگونه استعمار و اَشکال مختلف استبداد معاصر برداشت ما را از آثار فرهنگی تغییر می دهند. این مجموعه به صورت جمعی است و شامل استفاده از اسطوره ها و خلق روایت های خیالی و همچنین گردآوری، مشبندی، اسکن و چاپ سه بعدی و آرشیوسازی می شود.
اللهیاری برای این مجموعه دوازده مجسمه ساخته است که از آن جمله میتوان به عایشه قندیشه، زن اسطوره ای مراکشی که با نام «گشاینده» هم شناخته می شود، اشاره کرد که بدن مرد را می شکافد تا فضایی برای ورود شیاطین باز کند.
نمونه های دیگر شامل یأجوج و مأجوج، خدایان هرج و مرج، است که در قرآن از طریق یک دیوار آهنین از انسانها جدا شده اند تا نتوانند شر را در زمین گسترش دهند. اللهیاری در ویدیویی به نام زنی که ناشناخته را می بیند: یأجوج و مأجوج (2017)، به طرز محسوسی به تلاش دونالد ترامپ برای ممنوعیت سفر مسلمانان می پردازد که برای او به عنوان یک ایرانی مقیم ایالات متحده طنین ویژه ای داشت. در این ویدیو یأجوج و مأجوج با سقوط دیوار آهنین با جهان یکی می شوند و در چرخه ای تکرار شونده توسط افرادی که خواستار خروج آنها از شهر هستند به عقب رانده می شوند. هنرمند در این پروژه تهدیدی قریبالوقوع و دگرخودی را به تصویر می کشد.
اخیراً سازمان هنری ریزوم و همچنین موزۀ هنر ویتنی و فستیوال دوسالانۀ لیورپول دو ماموریت به مورهشین اللهیاری سپردند تا روی آرشیوسازی و جنبه های جدید اینترنی پروژه های خود کار کند. او در بسیاری از نمایشگاه ها، جشنواره ها و کارگاه های آموزشی در سراسر جهان، از جمله دوسالانۀ معماری ونیز، مرکز ملی هنر و فرهنگ پُمپیدو، موزۀ هنرهای معاصر مونترال، مدرن تِیت، موزۀ هنر دالاس و گالری ملی ژو دو پوم شرکت کرده است.
درباره احمدرضا ملاحسینی
مدیر سایت آرنا لرن، متخصص سئو و بیزنس آنلاین، برنامه نویس موبایل. علاقمند به موسیقی و آواز
نوشته های بیشتر از احمدرضا ملاحسینی
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.